Wie is pater Jansen?

Aad Kuiper

Wat doet dat hier in Oudewater?

Het vakblad voor beeldend kunstenaars BK-informatie wil, vanwege haar veertigjarig jubileum, kunst in de openbare ruimte op een voetstuk plaatsen onder de hashtag #watdoetdathier. Zij vragen redacteuren van andere kranten en bladen om hen daarbij te helpen. Dat doen wij graag! Want ook in Oudewater staan veel bijzondere kunstwerken. Vraagt u zich weleens af: wat doet dat hier?

Wie is pater Jansen?

Na eerdere verhalen over uiteenlopende kunstwerken volgt nu een raadselachtig verhaal dat tot in lengte van dagen tot de verbeelding blijft spreken: wie is pater Jansen en wat doet zijn beeld bij de Romeijnbrug?

Er staat, naast de Romeijnbrug, in Oudewater een niet eens zo opvallend, ook niet zo groot, beeldje van een kleine, iets gezette, geestelijke; een beeldje waarbij je je zou kunnen voorstellen dat het een gemoedelijke en gezellige pater is. Op dat beeld staat vermeld dat dit pater J. Jansen is. Ja dus, vast een gezellige Oudewaterse pater. Maar niets is minder waar. Wie is pater J. Jansen dan wel en waarom staat er een beeld van hem in Oudewater?

Een bijzondere geschiedenis

Het is en blijft een bijzonder verhaal. En dat verhaal begint in 1948 en het duurde tot begin 1954 voordat heel Oudewater, maar met name de toenmalige burgemeester van Oudewater, de heer H. J. Arke te zien kreeg wie nu eigenlijk pater Jansen was, of liever gezegd wie erachter schuilging, of, misschien nog beter, wat er nu in feite aan de hand was. 'Jarenlang', zo luidt een kop in het weekblad Panorama van juni 1957, 'ontving de toenmalige burgemeester van Oudewater prentbriefkaarten van een hem volslagen onbekende afzender uit letterlijk alle delen van de wereld, die getekend waren: uw toegenegen pater J. Jansen.'

'De Edelachtbare Heer Burgemeester van Oudewater. Een hartelijke groet uit het mooie, zonnige Spanje. Uw toegenegen pater J. Jansen O.F.M.' Dit was de tekst op de eerste kaart die de heer Arke kreeg en waarvan hij niet wist van wie hij kwam. Omdat hij nog maar kortgeleden benoemd was tot burgemeester van dat prachtige historische stadje, meende hij dat deze kaart wel voor zijn voorganger bestemd zou zijn. Toen hij korte tijd later een kaart met dezelfde afzender uit Wenen kreeg en een week later een uit Kopenhagen, besloot hij de kaarten naar zijn voorganger, oud-burgemeester J.M. van Doorninck, door te sturen, die ze ogenblikkelijk retourneerde: hij kende geen pater Jansen. Burgemeester Arke versnipperde de kaarten omdat hij niet wist wat ermee te doen.

Maar de kaarten bleven komen. Met onregelmatige tussenpozen, maar wel redelijk frequent. Uit verre en dichtbije buitenlanden: Indonesië, Rome, Montevideo, Hong Kong, Lissabon, Sydney, … Burgemeester Arke stelde zich in verbinding met Orde der Franciscaner Minderbroeders, waar de pater toe zou behoren, maar daar kon men hem niet helpen: zo'n reislustige pater hadden ze niet in hun midden. En de kaartjes bleven komen. Zelfs een officiële instantie ging zich met de kaartjes bemoeien en startte een uitgebreid onderzoek. Zij vonden uiteindelijk dat de kaartjes onschuldig van aard waren. Maar de kaartjes bleven komen.

Het raadsel onthuld

In januari 1954, zo'n zes jaar later dus(!), kwam een oomzegger bij burgemeester Arke op bezoek en deze laatste vroeg hem zich eens in dat raadsel te verdiepen: hij, als journalist, zou daar wellicht een mooi verhaal over kunnen schrijven. Dat bleek niet zo ingewikkeld, want veel mensen wisten wie er achter pater Jansen schuilging. Zo ook collega's van de journalist op de redactie van de krant. De man achter pater J. Janssen bleek uit Boxtel te komen en heette Sies Numann. Deze was destijds marketingdirecteur van Philips. Hij kwam voor zijn werk over de hele wereld en stuurde dan altijd een kaartje naar een of meer goede vrienden en bekenden en ondertekende dat met 'pater Jansen'; een bij ingewijden bekend grapje. Op een dag zat Numann met enkele collega's in Madrid te genieten van een glaasje sherry, schreef zoals altijd enkele kaartjes, maar … er was een kaartje over. Omdat Numann van practical jokes hield, stuurde hij dat kaartje, na overleg met zijn collega's, naar een volkomen willekeurig iemand en dat werd, louter toevallig, de burgemeester van Oudewater. Nu was Numann een consciëntieus man en hield dat sturen van kaartjes jaren vol. En zodoende kreeg de burgermeester van Oudewater jarenlang en heel regelmatig uit allerlei plekken op de wereld uiteenlopende ansichtkaarten; soms met een stukje tekst, de ene keer over iets opvallends in stad of land, de andere over de 'vorderingen van zijn missiewerk', soms met alleen een groet.

Niet zomaar een beeldje

In de krant werd het raadsel onthuld, maar het meest bijzondere moment was dat een nog piepjonge Mies Bouwman met de burgemeester van Oudewater over dit raadsel een gesprek voerde op tv en tijdens dat interview plotseling Sies Numann, alias pater Jansen, zich voorstelde aan een verbouwereerde burgemeester. Enkele jaren later stond in de Panorama een uitgebreid artikel over deze practical joke dat op Oudewater.net nog te lezen is. Op Delpher.nl vind je nog krantenartikelen die over dit vermakelijk mysterie gaan.

Ter gelegenheid van de viering in 1965 van 700 jaar stadsrechten in Oudewater, maakte de Nederlandse beeldhouwster Miep Maarse (miepmaarse.nl) uit Aalsmeer dit beeldje van de nimmer gewijde pater. Op die dag liep Numann in monnikspij door de stad aan het hoofd van een stoet vrienden met wie hij de Ancient Order of Brother John had opgericht. Ter nagedachtenis aan dit bijzondere verhaal neemt 'pater J. Jansen' nog steeds deel aan het stadsbeeld van Oudewater.