Bijna verdwenen Ambachten: Stoelen matten met Leo en Margreet

Sjoukje Dijkstra

Het lijken lang vervlogen ambachten, maar in deze regio zijn ze nog steeds levend en relevanter dan ooit.
In een serie vertellen lokale ambachtswerkers wat hun ambacht inhoudt en hoe toekomstbestendig het is.

Stoelen matten met Leo en Margreet

‘Ambachten als deze zijn verbindend voor de regio’

Margreet Splinter van Atelier Liefhoven uit Linschoten is recent begonnen met stoelen matten. Zij ging hiervoor in de leer bij Leo van Lun uit Montfoort, die al jaren gepensioneerd is, maar in zijn vrije tijd nog steeds graag kennis overbrengt. 

Hoe kom je erbij om te leren stoelen matten?

Leo van Lun: “Toen mijn carrière in het onderwijs eindigde, ontdekte ik mijn antiekpassie. Met mijn handen werken; dat deed ik graag. In mijn vrije uren leerde ik het matten bij Gijs van Rooijen. Ik begon met biezen matten en later rotan vlechten; het ambachtelijke vakmanschap. Het is een vak dat je op gevoel leert, niet uit een boekje. Het is bovendien iets dat ik graag doorgeef.” Margreet hoefde niet lang na te denken toen Leo haar vroeg of ze het van hem mocht leren: “Ik zei gelijk volmondig ja. Het is zoiets moois om te doen.”

Wat is het mooie van dit ambacht?

Leo zegt: “Een klein matje maken, kost al snel tien tot vijftien uur, afhankelijk van de breekbaarheid van het materiaal. Als er iets breekt, moet je het terughalen of repareren, wat intensief werk is. Een hele dag achter elkaar kon ik niet volhouden. Ik deed het meestal een uurtje, stopte, en ging dan weer verder. In mijn winkeltijd deed ik het tussendoor op rustige momenten. Het fascinerende is dat je het werk onder je handen ziet verschijnen, van klein naar steeds groter bij elke slag.”

Kun je ons iets vertellen over leren matten en hoe dat gaat?

Margreet zegt: “Je leert door ervaring op te doen. Ik heb nu een stoel gemat. Daar heb ik een maand over gedaan. Na elke fase klopte ik weer bij Leo aan en wanneer hij tijd had, gingen we dan weer verder. Ik vind het ambacht heel mooi, omdat er een prachtig resultaat uit voortkomt. Wanneer je een gematte stoel ziet en merkt hoe strak het is, en hoe mooi de webbing eruitziet, geeft dat voldoening. Het fascinerende is dat je met een dun draadje een spanning kunt creëren die veel kan houden. Van iets ogenschijnlijk eenvoudigs, zoals een touwtje, maak je een web dat supersterk is. Dat vind ik heel mooi. Eigenlijk creëer je iets uit het niets. Soms zit je anderhalf uur te matten, en dan breekt het. De frustratie kan hoog zijn, maar des te leuker is het als het uiteindelijk lukt. Leo was altijd positief en geloofde dat er voor elk probleem een oplossing was. Ik had Leo echt nodig in mijn leerproces.”

Wat betekent dit ambacht voor de regio?

Leo zegt: “Je kunt nog ergens terecht in de regio, zoals ik het van de oude Gijs van Rooijen leerde.” Margreet vult aan: “Ik merk dat mijn klanten dat heel belangrijk vinden. Ik heb ooit een businessplan moeten schrijven. Daarin werd gevraagd: waar denk je dat je toekomstige klanten vandaan zullen komen? Ik gokte vrij breed op de Randstad. Nu blijkt dat 90 % van mijn klanten uit Linschoten komt. Er zijn gewoon allemaal mooie stoelen hier, veel design stoeltjes die mensen willen bewaren. Dan vinden ze het supermooi dat iemand die ze kennen dat kan maken. In je samenleving zorgt het ervoor dat je verbondenheid hebt. Ik koop mijn brood bij de bakker en de bakker laat een stoel stofferen of matten bij mij.”

Wat denk je dat kinderen ervan kunnen leren?

Margreet zegt: “Ik ben er erg voorstander van om eerst het ambacht te leren voor je je creatief kunt uiten. Ik gun ieder kind dat het iets vindt, waar het in opgaat. Als dat stoelen stofferen of matten is, is dat fantastisch. Bij mij is het iets met mijn handen doen. Daar word ik blij van. Als ze op de lagere school al beginnen met dingen leren aan kinderen, dat zou wel mooi zijn. Dan weet je dat iets je ligt. Met steen en hout werken, gebeurt eigenlijk niet veel meer op de lagere school. Als er meer gedaan kon worden met handenarbeid zou dat volgens mij veel meerwaarde hebben.”

Denk je dat het ambacht van stoelen matten ooit helemaal zal verdwijnen, of zie je het juist in de toekomst weer terugkomen?

Leo: “Ik hoop dat de mogelijkheid openblijft om vlak in je buurt toch nog een stoeltje dat je koestert te laten matten. Misschien vindt Margreet het ook mooi om het door te geven aan een ander. Ik denk niet dat het grootschalig terugkomt. Dat zal niet gebeuren. Vroeger had je na oud en nieuw en de kerstdagen iemand die door de straten ging met hazen- en konijnenvellen. Dat is verdwenen.” Margreet zegt: “Dat is in de toekomst kijken. Dat weet ik niet. Het resultaat is zo mooi, maar het wordt niet meer commercieel. Voor liefhebbers moet het wel behouden blijven. Ik krijg hier zelf nooit een uurloon uit, dat gaat nooit lukken. De ellende is: je moet het vaker doen om er handig in te worden. Ik moet brood op de plank krijgen. Ik moet blijven stofferen. Die mevrouw, waar ik mijn eerste stoel voor deed, had gelijk nog een stoel voor mij. Ik zei haar: Ik ga eerst vijf stoelen stofferen en dan misschien mijzelf trakteren op matten.” Ze lacht en wijst op het gereedschap dat je gebruikt voor stoelen matten. “Kijk, dit is een schroevendraaier in de vorm van een sleutel. Daarmee maak je gaatjes die dicht zijn geraakt weer hol. Het is een soort boor. Dergelijke kennis gaat gewoon weg. Dat kun je niet voorkomen bij tools die tegenwoordig nauwelijks nog gebruikt worden.”

En stofferen? Is dat ook een ambacht?

Margreet: “Stofferen kun je ook nog wel commercieel houden. Dat verdwijnt niet zomaar. Daar is gewoon ook een opleiding voor, die ik ook heb gevolgd. Daar worden ieder jaar zoveel mensen voor afgeleverd. Ik had zelf 25 jaar in het onderwijs gezeten. Toen dacht ik: het roer moet om. Er bleek een opleiding te zijn voor volwassenen. Dan kon ik een dag per week naar school en leerde ik vooral praktijkvakken. Dat was ideaal. Het mooiste vind ik om dingen te maken met mijn handen. Daarom doe ik wat ik doe.”