Aan gene zijde
AlgemeenOtto Beaujon
Eén van onze lezers uit Linschoten was het opgevallen dat in ons In Memoriam van Trudie Scherpenzeel stond dat zij samen met haar tweelingzus geboren was op een boerderij aan de ‘reformatorische’ kant van de Linschoten. De lezer, zelf woonachtig in het dorp Linschoten, gemeente Montfoort, kon dat niet plaatsen. Hij had al omvraag gedaan bij dorpsgenoten die evenmin toereikende kennis hadden van de Oudewaterse cultuur.
Welnu: vóór de reformatie werden alle boeren en burgers geacht Rooms-katholiek te zijn. In de transitie van de reformatie was de Stad Oudewater de reformatie toegedaan, je mag gerust zeggen een broeinest, u kent de gevolgen.
In de eeuwen nadien bleek dat in het gebied ten noorden van het riviertje de Linschoten (de Noord-Linschoterkade) de protestante boeren de overhand kregen, en de boeren aan de zuidkant (de Zuid-Linschoterkade) in grote meerderheid RK bleven.
Tussen de Heulbrug in Oudewater en de Haardijk waren er in het geheel nog geen bruggen over het riviertje. Katholieke en protestante boeren zagen elkaar hoogstens wekelijks op de kaasmarkt, en hadden daar ook elk hun eigen klantenkring.
Tussen pakweg 1575 en 1975, deden zo’n zestien generaties boeren er alles aan om hun kinderen met een welgestelde partner uit hetzelfde geloof te laten trouwen, ter voortzetting van de dynastie en het bijeen houden (en bij voorkeur vermeerderen) van grond en geld. Zo ontstond het spraakgebruik om het over de protestante (reformatorische) en de RK-zijde te hebben.
Deze situatie (protestante gezinnen aan de Noord-Linschoterkade, en vice versa) wordt in de literatuur beschreven, soms terloops, soms expliciet. In ‘Te vroeg geboren’, een aandoenlijke biografie van Toos van Kats (2013) schrijft zij over de dappere pogingen in de jaren vijftig om een ‘andersdenkende’ partner ‘van de overkant’ te kiezen (er waren inmiddels Kwakels en een Vrouwenbrug…). Uiteraard heeft ook Herman de Man het onderwerp menigmaal aangeroerd, onder andere in de roman ‘De Heersers van het Gewest’, en terloops nog in tal van andere werken: de verschillen in religie lopen als fijnvertakte rode schimmeldraden door heel zijn werk.