Symposium bij 150-jarige Gemaal

De komende vijftig jaar houdt het Groene Hart het hoofd zeker nog boven water. Deze conclusie werd door de drie wetenschappers getrokken tijdens het Symposium (ter ere van 150-jarige bestaan) van Het Gemaal De Hooge Boezem op 23 april gehouden in Concordia te Haastrecht.

De zeespiegelstijging en daarmee de stijging van het water in de rivieren is een feit. De bandbreedte: hoeveel stijging in welke tijd, daar kunnen wij als mens invloed op uitoefenen.

Mens is de bepalende factor

De deskundigen van deze avond zijn het er unaniem over eens dat wij als mens de bepalende factor zijn bij de beïnvloeding van de atmosfeer. Bert van Slooten, journalist, presentator en schrijver, presenteert dit feestje van Het Gemaal. De bijeenkomst start met een klein stukje film: bedreigingen door het water. Deze film is in zijn geheel te bewonderen in Het Gemaal zelf. De film geeft de kracht en het eigenwijze karakter van het water weer en de uitvindingen die door de mensheid decennialang gedaan zijn om het water te sturen/ te controleren.

Kustmoeras: De mens als grootste bedreiging

Professor water & zand, Maarten Kleinhans bestudeert patronen van zand, modder en vegetatie in rivieren, delta’s en langs kusten. Hij geeft een lezing over het ontstaan en de toekomst van het kustmoeras.

Hij start met een afbeelding over eb en vloed. Met vloed wordt er op een natuurlijke manier zand naar het land getransporteerd. Bij eb trekt het water zich terug en blijft het zand aan de kust liggen. Dit is een natuurlijk proces om ons land te verstevigen. 1500 na Christus ging de mens activiteiten uitvoeren als veenwinning en waterbeheer. Dit zorgde voor een daling van de bodem. Het natuurlijk proces van water, waarbij zand naar het land werd getransporteerd, werd onder meer door de mens beïnvloed.

Hij refereert aan het akkoord van Parijs, het Internationaal Verdrag, om de opwarming van de Aarde te beteugelen. De zeespiegelstijging vormt een zekere bedreiging, een hogere zeespiegel is merkbaar in de rivieren in het Groene Hart. Er wordt echter vaak alleen gesproken over zeespiegelstijging, maar er dient zeker aandacht te gaan naar de landschapsdaling in Het Groene Hart.

Water leidend in plaats van de mens, wat zijn dan de mogelijkheden?

Ferdinand Diermanse (Deltares) vertelt dat de mensheid actief zou kunnen reageren op de komende zeespiegelstijging. Oplossingsgericht- en vooruitdenken. De wetenschap is goed ontwikkeld. In Jakarta was een overstroming vier maanden van tevoren al te voorspellen. In die vier maanden kun je keuzes maken en de tijd goed benutten om acties te ondernemen ten opzichte van de kracht van het water. Stel: we accepteren dat bepaalde gebieden onder water gaan lopen en zorgen dat we daar niet of anders bouwen. Te denken valt aan hoogbouw, wonen op het water, tijdelijke woningen bouwen die verplaatst kunnen worden bij een te verwachten overstroming.

Ten opzichte van de kracht van het water zijn er vier keuzes die de mensheid kan maken. Gesloten bescherming: Deltawerken die water actief tegenhouden op zee. Bescherming open: water wel binnenlaten, maar dijken verhogen/versterken om ons te verdedigen. Zeewaarts verdedigen: andere methoden aan de kust om de zee van het landschap af te houden. Meebewegen: accepteren van de hogere stand van het water en met die situatie omgaan zoals die op dat moment is.

De heer Diermanse is een voorstander van meer (zichtbaar) te experimenteren. Het experiment ‘de Zandmotor van het Zuid-Hollands landschap’ benoemde hij specifiek.

Bedreigingen en kansen voor de natuur

Bioloog Arnold van Vliet neemt ons mee naar Haastrecht van dertig jaar geleden, waar hij opgegroeid is. Een foto in zijn tienerjaren, schaatsend op de boezem onderstreept dit. De vanzelfsprekendheid van schaatsen op de rivieren op de slootjes in Het Groene Hart, neemt af door de opwarming van de aarde. Hij noemt de doelstellingen van Parijs een illusie, maar vindt bewustwording bij een ieder wel essentieel. Het zijn de kleine veranderingen die verschil kunnen maken. Er zullen meer hittegolven zijn en de temperatuur gaat invloed hebben op de waterkwaliteit van alle rivieren, slootjes en plassen. Hij verwacht dat veel mensen uit de steden, waar de opwarming het meest voelbaar gaat zijn, naar het Groene Hart zullen trekken voor verkoeling en ontspanning. Arnold meent dat dit gebied talloze kansen kan bieden voor bijvoorbeeld het verbouwen van natte teelten, biomassa, cranberry parken, natuurgebieden (biodiversiteit), toerisme, recreatie en woningbouw. Hij attendeert ons op het gebruik van de Nature Today app, gratis te downloaden, om meer feeling met de natuur en de biodiversiteit te krijgen.

Concrete acties

De stemming tijdens de bijeenkomst is: we willen iets doen, maar wat zouden we concreet op korte termijn kunnen doen? Er is veel kennis beschikbaar en er staan veel scenario’s op papier. Dat er een transitie komt is vrijwel zeker, maar hoelang het nog duurt voordat dit echt hoog op de agenda van de Landelijke en daarna de Regionale politiek komt te staan, dat is de vraag. Bij deze transitie is RUIMTE het kernwoord. Er is ruimte nodig om te veranderen en op een andere manier het gebied in te richten.

De wetenschappers raden bewustwording aan op het gebied van gebruik van energie:
- Wekelijks 50% minder vlees gebruiken,
- Minder reizen per vliegtuig,
- Keuzes willen en durven maken om veranderingen in gang te zetten.

Kinderen zijn geboren wetenschappers

Een vraag die gesteld werd tijdens het druk bezochte symposium, hoe bereiken we de jeugd in Het Groene Hart ? Professor dr. Maarten Kleinhans stelt gerust: de meeste kinderen zijn geboren wetenschappers. Kinderen zijn geïnteresseerd in vernieuwingen (kennen minder angst) en hebben (nog) geen vaste patronen. Zij weten straks niet beter, dan dat zij rekening dienen te houden met de CO2 uitstoot en welke consequenties die kan hebben. Ook zullen zij veel makkelijker meegaan met alle plannen/ideeën die al in de kast liggen en die wachten op het moment dat zij toegepast kunnen worden. Het Gemaal wordt jaarlijks bezocht door zo’n 2000 kinderen. In de praktijk zijn de gevolgen van de zeespiegelstijging daar zichtbaar. Een leraar gaf ooit het compliment: tijdens deze rondleiding leren ze meer dan dat ik in een week tijd qua kennis zou kunnen overbrengen!

150 jaar Gemaal Haastrecht De Hooge Boezem: vrijwilligers gezocht

Het Gemaal wordt al jarenlang draaiende gehouden door zestig vrijwilligers. Het is een compliment waard dat dit museum, na 150 jaar nog in een uitstekende staat ten toon te stellen is. Het bestuur en de vrijwilligers willen dit graag behouden. Mocht je van betekenis willen zijn in maatschappelijke zin, dan ben je van harte uitgenodigd om eens binnen te stappen of te mailen naar: info@gemaalhaastrecht.nl

Hester van der Vlist