Uitpoetsen

Otto Beaujon

Ineens is er weer zo'n wereldwijde hype om de geschiedenis uit te poetsen: overal ter wereld worden monumenten, die de stoffelijke geheugensteuntjes zijn aan de goede en minder fraaie episodes in onze geschiedenis, beklad, beschadigd of zelfs grondig vernield. Vorige week nog: het standbeeld van Columbus, en het beeld van president Andrew Jackson (USA) die in 1830 een wet uitvaardigde dat alle oorspronkelijke bewoners van de Verenigde Staten (de indianen dus) alleen ten westen van de Mississippi mochten wonen, foei toch!

Ook in Nederland staan omstreden beelden: Jan Pieterszoon Coen, Peter Stuyfesant, generaal Van Heutsz. 't Zou niet voor het eerst zijn dat stukjes geschiedenis uitgepoetst worden. Koningin Wilhelmina nodigde in 1900 Paul Kruger uit om in Nederland te komen wonen. Aan zijn huis aan de Maliebaan in Utrecht kwam na zijn overlijden in 1904 een bordje te hangen: hier woonde Paul Kruger. Toen Kruger tientallen jaren later niet meer 'kon', verdween het bordje. Aan dezelfde Maliebaan waren tien grote panden in gebruik als hoofdkwartier van de NSB en de SS in Nederland, met borden die niets aan duidelijkheid te wensen over lieten. Zij zijn in 1945 verwijderd, begrijpelijk, maar sedertdien wordt er op geen enkele wijze aan herinnerd wat zich hier allemaal afgespeeld heeft, en dat is toch te beschouwen als het uitpoetsen van een belangwekkend en hoogst onaangenaam stuk geschiedenis. Zo verdwijnen er doorlopend stukjes zichtbare geschiedenis, als zij ons op enig moment onwelgevallig zijn. Daarmee gaan de aanknopingspunten van die geschiedenis verloren.

In België moet koning Leopold de Tweede het ontgelden. De koning die de Congo geplunderd heeft en daarmee zoveel rijkdom naar België gebracht heeft, had heel wat prachtige bronzen borstbeelden en standbeelden in menige Belgische stad. De koning, van wie de Congo privébezit was, ging niet zachtzinnig om met de Congolezen: als ze te weinig cacaobonen plukten, werd hun hand afgehakt; de lichtste vorm van correctie op ongehoorzaamheid. Toen het te erg werd (in 1908) kocht de Belgische staat de Congo voor 215 miljoen franken van zijn koning, en maakte er een kolonie van. Niet, dat het er daardoor voor de Congolezen merkbaar beter op werd, maar de schande van alle wreedheden was daarmee op papier in elk geval bedwongen.

Misschien wel het meest heroïsche en leugenachtige beeld van Leopold II staat op de esplanade in Oostende. Hoog te paard (terwijl de koning zelfs niet eens kon fietsen) met aan zijn linkerzijde een beeldengroep voorstellende het Belgische volk (mijnwerkers, soldaten, vissers) en rechts het Congolese volk. De opdracht van beide volkeren aan hun koning: Opgedragen aan onze geniale Beschermheer.

Tien jaar geleden, tijdens een vorige golf van woede tegen het kolonialisme, zaagden demonstranten de uitgestoken bronzen hand van één van de Congolese mannen in de beeldengroep af. Het gemeentebestuur van Oostende besloot in haar wijsheid géén nieuwe bronzen hand te laten gieten, maar de afgezaagde hand zo te laten: als eeuwige aanklacht tegen de wreedheid van de koning. Een geheugensteuntje, zodat elke huidige en toekomstige bezoeker de arrogantie van de koning naar waarde zal weten te schatten.