Dodenherdenking in Oudewater via het scherm

12 mei 2021, 15:00 Algemeen

Een kleine honderd schermen waren ingeschakeld om de livestream te volgen waarmee het 4-5 mei comité de tijd tot aan het tijdstip van 20.00 uur vulde. De concurrentie met de televisienetten die de dodenherdenking vanaf de Dam en vanaf de Grebbeberg uitzonden was duidelijk te groot. Het Oudewaterse karakter van de bijeenkomst waarbij mensen elkaar treffen in de Grote Kerk en bij de monumenten aan de Waardsedijk ging daardoor teloor.

In de dagen na de uitzending klom het aantal kijkers toch nog tot een kleine vierhonderd. Dat deed recht aan de mensen van het plaatselijke comité die zich eerder hadden beijverd alle aspecten van de inmiddels traditionele herdenkingswijze op beeld vast te leggen.

De namen van alle op de monumenten voorkomende oorlogsslachtoffers werden voorgelezen door Chiel van Dijk, die tevens een van de zangers was van het kwartet -Monique van den Hoogen, Annelies Vianen, Van Dijk en Peter Heemskerk- dat twee liederen en het Wilhelmus voor zijn rekening nam. Burgemeester Danny de Vries kweet zich van zijn taak door een toespraak te houden.

Burgemeester; 'Vrede Is Rijkdom, wees waakzaam'

Dat de verhalen over de Tweede Wereldoorlog verteld moeten blijven worden is voor De Vries een must. Ook de verhalen uit onze gemeenschap, uit Oudewater. De vrijheid die wij kennen is immers niet vanzelfsprekend. En dat geldt ook vandaag de dag nog. 'Vandaag, 4 mei 2021, staan we stil bij de slachtoffers -burgers en militairen- van de Tweede Wereldoorlog en van alle oorlogssituaties en vredesoperaties daarna, zoals in Nieuw-Guinea, Korea, Afghanistan en Srebrenica. Slachtoffers van oorlogsmisdaden en helden die voor onze vrijheid streden'. Met het noemen van een drietal namen van veteranen, zoals raadslid Ronald Gabriëls (Afghanistan), de Oudewaterse veteraan Jorn Bleijs (marine) en Herman Kemp (Nieuw-Guinea) sprak hij zijn waardering uit voor mannen die zich met gevaar voor eigen leven ingezet hadden voor vrijheid en vrede. De vraag 'Hoe vrij zijn we anno 2021?' beantwoordde hij door dat afhankelijk te stellen van de plaats waar de aangesproken persoon zich bevindt. "Als je het aan mij vraagt is het met de vrijheid in de wereld niet al te best gesteld. Antisemitisme leeft wereldwijd op, net als rechts-populisme in de Verenigde Staten en Europa. Er is een reële Russische dreiging en de waarheid wordt geweld aangedaan door nepnieuws en beïnvloeding van verkiezingen". De Vries: "Lesbiennes, Homo's, Biseksuelen en Transgenders in Polen worden gebruikt als haatobject, deze mensen zijn bang om gearresteerd te worden, is de publieke ruimte niet meer veilig en zijn er in dat land 'LHBT-vrije zones' ingesteld. De situatie daar wordt alsmaar grimmiger. Het leven van de Poolse regenbooggemeenschap wordt steeds minder dragelijk". Vrijheid en vrede vragen onze inzet en energie door te luisteren en respect te hebben voor anderen. Ook riep de burgemeester op te blijven dromen van wereldvrede en dit te vertalen naar ons eigen handelen, denken en voelen. "Vrijheid is rijkdom, maar we moeten wel waakzaam blijven. Ook Nederland is in de afgelopen jaren intoleranter geworden. Dit alles maakt duidelijk hoe kostbaar en belangrijk vrijheid is. Daar moeten we bij stilstaan".

Leuren met een franciscaan

Maaike Putman las voor uit het werk van haar vader Han Putman die in de oorlogsjaren een vooraanstaande rol heeft vervuld in het Oudewaterse verzet. Vanuit het kopje 'leuren' verhaalde zij hoe haar vader letterlijk de boer op moest om de door de landwachters gezochte kapelaan Chermin aan een veilige schuilplaats te helpen. Dat had nogal wat voeten in aarde en uiteindelijk wordt er na een reeks gesloten deuren een plekje gevonden bij een pastoor in Haarlem. De typeringen door Han Putman waren bijzonder treffend en niet gespeend van een zekere humor. De hoofdrolspelers verschenen voor ieders geestesoog en werden als personen neergezet die hun hoop en vrees niet onder stoelen en banken staken. Een menselijk verhaal dus met de in een witte regenjas en boerenpet gestoken franciscaan Chermin in een bijrol. Nieuwsgierig geworden raadpleegde ik na afloop het volledige verhaal en ontdekte al gauw de sfeertekening waarmee Han Putman zijn kroniek begon.

Uit Parochiekroniek 1944

... Dat de pastorie aan de Capellestraat in de bezettingsjaren gonsde van activiteiten kan niet worden gezegd. Met een tachtigjarige pastoor en een vergrijsd kerk- en armenbestuur -waarin ook nog dubieuze figuren zaten- lag het voor de hand dat er bitter weinig van uit ging. Alles bleef bij het oude en dat ging niet in die roerige tijden. Neen, waar de jongere generatie door verordeningen, maatregelen en later noodsprongen van de bezetter al geen raad wist was het voor de oude Simon Bennebroek helemaal een absurde tijd. Van nature al een voorzichtig man sloeg dit nu door in bangheid. Overigens heel verklaarbaar. Met een kwiek kerkbestuur hadden we het best aangedurfd om -het was januari 1943- een van de torenklokken te stelen. Een Duitsgezinde aannemer had ze uit hun vertrouwde stoelen gelicht. Wel een week lang stonden ze aan de voet van de toren. Met Leen Streng en Toon de Vos uit Hekendorp was de hele zaak al doorgesproken; met een handkar bij het kerkhof in de stadsgracht mikken. Toch kwamen we tot de slotsom dat we dat die oude man niet mochten aandoen. Met het armenbestuur; precies eender. Voor de aloude kerstbedeling werd eind '44 nog met dezelfde lijst gewerkt als van voor de oorlog. Natuurlijk was dit in deze nijpende tijd een lachertje. Nu kregen er figuren die door zwarte handel dik in het geld zaten bedeeld met eten, plenty. Verwonderlijk was het dan ook niet dat een van de armenmeesters verzuchtte; "Ik wou dat ik zelf op de lijst stond". Een van de kapelaans, pater Chermin, wilde nog wel wat doen. Maar tegenover zijn pastoor werkte hij ondergrondser dan tegenover de bezetter ...

De schrijvers van 'Oudewater 1940-1945', Wout van Kouwen en Hans de Jong zullen dit gegeven ongetwijfeld in hun vervolgboek verder uitwerken.

De Oudewaterse stadsdichter Greja van Turenhout-Fijnaut las hierna haar gedicht 4 mei Herdenken voor.

Daarna weerklonk de taptoe in de bijna lege kerk. Precies op tijd, maar dat kon via de stream niet missen. Eerder die dag waren de kransen gelegd door vertegenwoordigers van het comité, het college en de gemeenteraad. In de loop van de dag volgden particulieren dit voorbeeld. Grootste gemis van deze dodenherdenking bleef echter het samen in verbondenheid beleven van de twee minuten stilte. Dat is voor het scherm toch van een andere orde.

4 mei