Streekproducten en streken

Een van de boeiendste TV-series van de afgelopen paar maanden vond ik het programma Onze Boerderij. De individuele gevallen lieten alle op niet mis te verstane manier zien hoe de schaalvergroting en de specialisatie steeds meer risico en minder marge betekenen voor de agrarische ondernemer. Het gezin van de geitenmelker op Texel met daarbij een winkeltje met streekproducten en een mini-camping kreeg steeds minder voor een liter melk, en besloot een bedrijf met 500 melkkoeien in Denemarken over te nemen, stak zich in de schulden, heeft nu een strak dagschema tussen 05.00 en 19.00 uur en hij komt er na korte tijd achter dat hij een soort robot in dienst van de bank is. Financiële nood klinkt niet bij alle, maar wel bij veel agrarische collega’s door: kalverfokker Bert die voor een groot deel van zijn inkomen afhankelijk is van dieren die daags na de geboorte bij hem afgeleverd worden en zes weken later weer worden opgehaald: de verminderde vraag wegens corona voert hem onhoudbaar naar het faillissement. De orchideeënkweker met stormschade ziet jaren kweekijver en vakmanschap verloren gaan en lijdt een jaarinkomen verlies. Voor gave bloemstelen wordt op de veilig rond de vijf euro geboden; één beschadigde bloem of knop decimeert de prijs, terwijl de gave in bloemenwinkels in Parijs of New York 35 euro kosten.

Allen hebben wel ideeën hoe ze het roer om willen gooien, minder op de spits gedreven productie, en minder uitstoot, maar de structuur van de bedrijfstak is er niet op ingericht, en ze kunnen het geld voor de noodzakelijke investering of overbrugging niet krijgen.

Sommigen lukt het om radicaal te veranderen: de bloembollenteler die zijn bodem van uitgeloogd en chemisch ontsmet zand opwerkt tot een humuslaag waar hij niet chemisch, maar mechanisch (dus arbeidsintensief) het onkruid er onder houdt en een kwalitatief onberispelijk product aflevert. Minder, maar beter. Zonder chemische middelen. Maar je hebt er wel een onvoorwaardelijk vertrouwen in eigen kunnen en doorzettingsvermogen voor nodig.

Twee melkveehouders schakelen radicaal om op sojamelk, voorlopig met succes. Een visionaire Brabander meent dat legkippen en varkens in den lande veel meer ingezet zouden moeten worden bij het verwerken van reststromen uit de voedingsmiddelenindustrie en de huishoudens. Kleinschaligheid betekent milieuwinst in vervoer, bewerking, verpakking.

Als je de verstandige, doordachte, vastberaden en soms machteloze redeneringen en verzuchtingen hoort van al die mensen die zich genoodzaakt voelen op steeds grotere schaal te moeten produceren om het hoofd boven water te houden, dan moet de nieuwe minister van landbouw toch beseffen dat het de agrarische sector zelf is die gefaciliteerd moet worden om het stikstofprobleem en het ongelijk verdeelde financiële risico te veranderen. Strengere regelgeving werkt averechts.

En waar we het nog niet eens over gehad hebben, is het soort risico waar bijvoorbeeld alle woningbouwcorporaties jarenlang last van gehad hebben, te weten aan speculatie verloren geld ter waarde van twee en een half miljard bij Vestia, weet u het nog? Denk niet dat financieel wanbeheer bij een agrarische coöperatie onmogelijk is, het gebeurde zelfs al eens eerder: Het Italiaanse zuivelconcern Parmalat (36.000 werknemers, 300.000 aangesloten ondernemers, sponsor van FC Parma en hoofdsponsor van het Parmalat F-1 team) bleek vele miljarden weggesluisd te hebben naar de Kaaimaneilanden en ging technisch failliet maar werd gered door Berlusconi.

Boeren zijn bezig met hun vak, en hun trots is hun product. Zij zullen er voor het overgrote deel niet van dromen koffertjes geld naar Barbados of de Maagdeneilanden te brengen.

Otto Beaujon

Otto Beaujon