Blik op ... Grondrechten

Er wordt de laatste tijd in de samenleving veel gediscussieerd over grondrechten. Die grondrechten zijn verankerd in het Europees verdrag voor de rechten van de mens. Net als allerlei andere wetten, verdragen en regels. En ik verbaas mij er voortdurend over dat degenen die daar luidkeels over praten dat doen met een absolutisme alsof die rechten niet ook verplichtingen met zich meebrengen of dat die rechten geen grenzen hebben, bijvoorbeeld omdat het verabsoluteren van een recht hetzelfde recht van een ander in gevaar brengt. Zo is daar het recht op vrijheid van meningsuiting. Begin deze eeuw was er Ayaan Hirshi Ali, die dat ook opvatte als het recht op het beledigen van anderen. Inmiddels lijkt dat recht te zijn uitgebreid tot het verspreiden van leugens, desinformatie of complottheorieën. Mag je zomaar alles zeggen wat je vindt, ook als je anderen daarmee op het verkeerde been zet of zelfs in gevaar brengt. En wordt van journalisten verlangd dat zij de spreekbuizen van die leugens letterlijk weergeven zonder het toepassen van hoor en wederhoor. Of een gezonde twijfel over al te onwaarschijnlijke uitspraken die zou moeten leiden tot een gepaste journalistieke afstand.

Het volgende recht dat verabsoluteerd is, is het recht op zelfbeschikking. Dat lijkt een absoluut recht, immers wie zou er voor zijn dat anderen bepalen wat jij met je lijf doet. Maar aan elk recht was, tenminste toen ik opgroeide, plicht en verantwoordelijkheid verbonden. In de huidige discussie wordt daar erg weinig over gesproken. In een land waar we met meer dan zeventien miljoen mensen dicht op elkaar gepropt wonen zou het gezond verstand er toch toe moeten leiden, dat mensen die weigeren om maatregelen te nemen om zichzelf te beschermen tegen een pandemische ziekte zich tenminste realiseren dat ze daar ook anderen mee in gevaar brengen. Gaat het recht op zelfbeschikking zover dat je het recht op veiligheid van anderen zomaar in gevaar mag brengen? Die coronapas zorgt, zeggen de tegenstanders, voor een tweedeling in de samenleving waarbij degenen die zich niet hebben laten vaccineren worden uitgesloten van bepaalde maatschappelijke activiteiten. Maar heeft de keuze om niet te vaccineren niet ook een keerzijde, namelijk dat je de consequenties daarvan aanvaardt?

Rechten kunnen niet bestaan, zo is mijn vaste overtuiging, als die worden uitgeoefend zonder plichten en verantwoordelijkheden. Want als ik een recht uitoefen zonder mij te realiseren wat dat betekent voor anderen om mij heen, dan aanvaard ik niet de consequenties die mijn keuzen hebben voor anderen en het kan toch niemands bedoeling zijn dat mijn rechten boven die van een ander gaan.

Trudie Scherpenzeel

Trudie Scherpenzeel