Herman Struik alias Piet Maas

Vanaf de corona uitbraak zijn Hans de Jong en ik bezig met het samenstellen van een boek over de Tweede Wereldoorlog in Oudewater.
Het boek zal onder de titel 'Oudewater 1940-1945' in de serie 'ff z@ppen naar de vorige eeuw' half november te koop worden aangeboden als afsluiting van het 75-jarig bevrijdingsfeest.

Als voorproefje hierbij de verkorte versie van een hoofdstuk dat gaat over Herman Struik (verzetsnaam Piet Maas).
Bij het 'Verraad van Benschop' kwam hij op 13 februari 1945 om het leven. Herman had enige tijd leiding gegeven aan het verzet in Benschop en in Oudewater.
Toch staat zijn naam niet vermeld op de oorlogsmonumenten in die plaatsen. Het is vreemd dat een man, die zo'n belangrijke rol heeft gespeeld in het verzet, nergens geëerd wordt.
Hoe dat komt, leest u in deze aflevering van 'ff z@ppen naar de vorige eeuw.'

Herman Struik

Herman werd op 7 april 1921 geboren als Hermanus Arnoldus Antonius Struik in Rijssen, een plaatsje in Overijssel. In het hecht katholieke gezin van meubelmaker Johannes Struik groeide Herman op. Op zijn veertiende ging hij werken bij het Dagblad van het Noorden. Na een korte opleiding werd hij typograaf bij die krant. "Herman was een stoere, sportieve jongen. Geen bangerik en geen jongen waar je ruzie mee wilde hebben", zei een dorpsgenoot later over hem.

Onder invloed van twee verkeerde vrienden sloot Herman zich op 17 september 1942 aan bij de N.S.B. En Herman ging zelfs nog een stapje verder dan zijn vrienden en meldde zich aan bij de SS. Toen de krant door papierschaarste moest stoppen, meldde Herman zich aan bij het Wachtbataljon van Kamp Amersfoort om zo de Arbeitseinsatz te ontlopen.

Hij had het er goed naar zijn zin en ging met alles akkoord. Toen het kamp in februari 1943 verbouwd moest worden, werd Herman tijdelijk gedetacheerd op vliegbasis Soesterberg. Daar leerde hij Corrie Bode uit Oudewater kennen. Zij werkte in de huishouding van haar zus Dinie in Soesterberg. Het was liefde op het eerste gezicht. Tegen Corrie zei Herman dat hij in een dronken bui getekend had voor de SS.

Na de zomer van 1943 keerde Herman weer terug naar het verbouwde Kamp Amersfoort. Hij zag dat de gevangenen steeds slechter behandeld werden en kreeg medelijden met hen. Hij begon ze te helpen en dat werd hem door de Duitsers niet in dank afgenomen. Herman werd ongeschikt verklaard voor het wachtbataljon en werd voor straf met een grote groep Nederlandse Waffen-SS-rekruten naar het oostfront gestuurd. Hoewel hun opleiding met de Kerst nog niet was afgerond, werd de groep toch naar het front bij Leningrad gestuurd. Daar maakten de Nederlanders de grootste verschrikkingen mee en werden door de Russen ingesloten. Met slechts zeventien man van zijn eenheid wist Herman 'heldhaftig' uit te breken. Daarvoor ontving hij het 'IJzeren Kruis van Verdienste Tweede Klas'. Vanwege zijn moedige optreden kreeg hij verlof om terug te keren om met Corrie te gaan trouwen. Voordat hij naar het oostfront werd gestuurd, had hij haar zwanger gemaakt.

Gedeserteerd

Corrie schrok van de frontverhalen van haar kersverse echtgenoot. Zij wilde dat hij niet terugging. Ook Herman zag het niet zitten zich weer bij zijn kameraden aan het oostfront te melden. Hij had heel wat meegemaakt bij de SS en was er helemaal klaar mee. Herman beloofde Corrie dat hij bij haar zou blijven en meldde zich ziek. De twee kregen tijdelijk onderdak bij Corries zus Rie en haar man Abraham Engels in de Tulpstraat 26 in Woerden.

Op 11 juli 1944 werd daar hun zoon Jan (Johannes Cornelis) geboren. Herman zat toen al bijna een maand ondergedoken bij Johannes de Goeij op de Steinsedijk 15.

Dat was geregeld via zijn schoonvader Cor Bode door Willem Brehm van de L.O. Oudewater. Het was net op tijd, want nog diezelfde week stond er in Woerden een Duitse officier op de stoep die naar hem op zoek was.

Via De Goeij kwam Herman in contact met pater Raphaël van het Passionistenklooster in Haastrecht. Deze pater vond Herman meteen sympathiek. "Hij had totaal geen eigenwaan", zei de geestelijke. Hij vroeg of Herman het aandurfde om in het klooster verborgen wapens naar de verzetsgroep van Peter Noord in Rotterdam te brengen. Herman had daar geen probleem mee en zo rolde hij langzaam het verzet in.

Voor- en tegenstanders

De mening over Herman was over het algemeen positief. De pater sprak van: "Hij was zeer betrouwbaar en dapper!" Ook andere verzetslieden in de streek waren vol lof over hem.

Wesdorp, de directeur van de gasfabriek in Oudewater: "Ik heb Herman leren kennen als volkomen betrouwbaar, eerlijk en dapper. Hij deed niets zonder opdracht van de commandant".

Cornelis van der Klis uit Oudewater vond hem zeer correct in zijn optreden.

De Woerdense BS-commandant huisarts Frans Schrijver, die voor zijn nieuwe persoonsbewijs had gezorgd, dacht daar heel anders over: "Herman vertelde zijn verhaal over zijn lidmaatschap van de NSB en de SS telkens anders. Hij verklaarde mij nadrukkelijk aan het Russische front geen schot te hebben gelost.

Toen ik na de oorlog hoorde dat hij het IJzeren Kruis had gekregen, was ik een illusie armer".

Ook de nonnen in Oudewater hadden het niet zo op hem. Toen Herman bij De Goeij weg moest omdat daar een grote groep Duitsers met paarden werd ingekwartierd, kreeg hij onderdak bij de nonnen in Oudewater. Een paar dagen later kwamen enkele leden van het verzet uit Benschop bonnen brengen. Een van hen vroeg toen of ze nog iets konden doen voor de zusters. "Ja, die vent meenemen", was het bitse antwoord. En zo kwam Herman op 16 september terecht in Benschop op de boerderij van A.C. Klever.

Benschop

Nu de geallieerden zo dichtbij waren, werd de ondergrondse actiever. Overal in het land werden gevechtsgroepen opgericht, ook in Benschop. Tijdens een vergadering eind 1944 op de boerderij van Piet Klever, werd besloten Herman Struik in de groep op te nemen. Gaandeweg bleken ze een enorme steun aan hem te hebben. Sterker nog: hij werd hun leider. De verzetsgroep had door de diverse droppings voldoende wapens in bezit, maar hoe ermee om te gaan? Dat werd een mooi klusje voor dé wapeninstructeur Herman Struik, die inmiddels een persoonsbewijs had op de naam Piet Maas.

Herman oefende op alle mogelijke manieren met de jongens. Hij maakte er een prachtgroep van. De schietoefeningen vonden plaats achter in de weilanden bij de boerderijen van A.C. Klever en Piet Klever. Ze hadden een door de Duitsers achtergelaten vrachtwagen buitgemaakt en kwamen zelfs in het bezit van Duitse uniformen. Die waren afkomstig van Italiaanse deserteurs of ze waren gewoon van ingekwartierde Duitsers weggekaapt.
Omdat men in Oudewater de KP ook goed georganiseerd en geleid wilde hebben, werd Herman ook door hen gevraagd en zo kreeg hij ook het commando over de gevechtsgroep in Oudewater waar zijn gezin inmiddels woonde.

Het verraad van Benschop

Maar het begon in Benschop uit de hand te lopen. Herman fokte de boel te veel op en maakte hen enthousiast voor wapens. Net als elders in het land gebeurde, waanden ze zich min of meer onaantastbaar en baas in eigen gebied. Terwijl in Oudewater door de bedachtzame Van den Bosch en Han Putman achter de schermen de boel goed in de hand werd gehouden en voorzichtigheid troef was, wilden veel jongeren in Benschop ook bij het verzet. Meedoen was bij hen spannend en gaf aanzien. Het verzet was hun verzetje. Niks mooiers dan met z'n allen tegen die Duitsers schoppen.
Men verloor alle voorzichtigheid uit het oog en liet zelfs op 20 september een foto maken door De Jong uit IJsselstein van de groep van 60 man en een vrouw. Er werden meer dan 100 afdrukken van gemaakt en de foto circuleerde na een tijdje overal in Benschop. Tot die natuurlijk op een gegeven moment in verkeerde handen kwam.

Han Putman: Half februari 1945 beleefden we een heel slechte week. In Benschop werd de hele verzetsgroep door verraad uitgemoord. Het maakte hier diepe indruk. Het waren ellendige dagen. Piet Maas (Herman Struik) en Theo Klever zaten in de schuilplaats op de hofstede van Arie Klever. Ze hadden wapens bij zich en vochten zich dood. Enkele dagen later kwamen de Moffen terug met zeven gevangenen. Op de boerderij van Piet Klever werden ze gefusilleerd waarbij o.a. de tweede zoon van de oude Piet, de gebroeders van Ieperen en Arie Klever. De vader en zijn dochters werden gedwongen erbij te zijn.

Monument

Al op 7 november 1945 werd een groot monument onthuld op een waardige plek: juist naast de hofstee van de gebroeders Klever waar zich zoveel had afgespeeld.

Han Putman: Maar voor het zo ver was, had men eerst nog een knelpunt op te lossen. Mocht de naam van Herman Struik wel of niet op het monument gebeiteld worden. Hij had namelijk een oorlogsverleden. Men kwam er niet uit en besloot de zaak aan Prins Bernard voor te leggen en zich aan diens uitspraak te houden. Het is de reden dat de naam van Herman Struik niet vermeld staat.

Om het trieste verhaal toch nog een beetje positief af te sluiten: De weduwe Corrie Bode trouwde op 24 juli 1947 met, u gelooft het niet, Herman Struik. Hij was een neef met dus dezelfde naam en woonde in Rijssen, naast de eerder gesneuvelde oorlogsheld(?).

Bronnen: Bert van Harmelen, Hans de Jong, 'Het verraad van Benschop' door Bram de Graaf.

Wout van Kouwen is ruim 35?jaar onderwijzer geweest op de Mariaschool. Hij?wist zijn leerlingen altijd te boeien met mooie geschiedenisverhalen. Niet alleen wat betreft de vaderlandse geschiedenis, maar ook de historie van Oudewater kwam ruimschoots aan bod.
Hij heeft een aantal van die Oudewaterse geschiedenisverhalen voor u op papier gezet, wij zijn ervan overtuigd dat wij daar menig geelbuik, maar ook de andere lezers, een plezier mee zullen doen.
Wilt u reageren, heeft u tips, extra informatie of materiaal, mail dan naar: wout.van.kouwen@hotmail.com

De vorige afleveringen van ff z@ppen zijn gebundeld in vier delen. Daarbij is gebruik gemaakt van extra materiaal als aanvulling.
De rijk geïllustreerde boekjes zijn voor e 17,50 te koop in Oudewater bij The Read Shop, de TIP en bij de schrijver zelf.

Wout van Kouwen