Race tegen de klok voor Investigation team Memorials Montfoort

‘Iedereen die wat weet, kan bijdragen, het is zeer welkom.’

Al jaren zijn ze druk bezig met hun onderzoek naar de gebeurtenissen omtrent de neergestorte vliegtuigen in Montfoort: de mannen van het Investigation team van Memorials Montfoort, Kees Bazuine, John Beswick en Jan Molenaar beten zich vast in het onderwerp en delen hun bevindingen. Na vele archieven door te hebbben geploeterd en oproepjes en artikelen te hebben geplaatst in Engelse media, kwamen ze tot de ontdekking dat zowel een zoon, als een dochter van omgekomen vliegeniers nog leven. Mogelijk zullen zij dit jaar hun opwachting maken, bij de onthulling van de herinneringsmonumenten voor de omgekomen bemanningsleden van de neergestorte vliegtuigen op 29 juni.

Tegen die tijd zouden de twee monumenten er moeten staan. Voor het zover is, zijn de heren nog steeds druk bezig om andere nabestaanden en informatie op te sporen, rondom de veertien jonge mannen die stierven voor onze vrijheid. Een van de bemanningsleden overleefde de crash. Wat er met hem is gebeurd, hebben ze helaas nog niet kunnen achterhalen. “Het is een race tegen de klok, omdat betrokkenen vaak hoogbejaard zijn. We komen tijd en geld tekort. Iedereen die wat weet, of kan bijdragen - ook financieel - aan ons onderzoek of de monumenten is meer dan welkom.”

Ze hebben allemaal hun eigen persoonlijke redenen voor deze zoektocht. Engelsman John Beswick woont al jaren in Montfoort. “Mijn vader zat bij de Royal Air Force (RAF) tijdens de oorlog. Ik weet niet precies wat hij gedaan heeft, want hij sprak er nooit over. Mijn vrouw, die ruim zeven jaar geleden overleden is, was trots op haar vader die een Lancaster vloog. Hij heeft wel 32 missies gedaan en zat bij de afdeling bommenwerpers, RAF Bomber Command. Normaal gesproken doen jongens maximaal dertig missies. Hij heeft het overleefd. Mijn vrouw was altijd zo trots op hem.” Hij pakt een foto van zijn schoonvader en laat hem zien. “Van hem weet ik heel veel. Hij was navigator. Ik heb zijn hele verhaal opgeschreven. Hij zat in een crew met twee Britten, de rest was Australisch. Hij heeft na de oorlog nog jarenlang contact gehouden, want ze wisten zich echt verbonden met elkaar.” Toen zijn schoonvader voor het eerst in Nederland was, werd hem gevraagd of hij eerder in Nederland was. “Hij zei: ‘Ik ben er wel eens over gevlogen!’”, lacht John.

Kees Bazuine vertelt dat de kans op overlijden bij missies voor de crew zeker 45 procent was. “Daarom werd het beperkt tot dertig vluchten. Dan had je het recht op een langere onderbreking of om er helemaal uit te gaan. Sommigen waren de spanning zo gewend, zij kwamen terug. Mannen hadden ook hele rituelen voor ze het vliegtuig instapten. Dan liepen ze er drie keer omheen, pisten tegen de wielen aan, en stapten vervolgens misselijk van de spanning in. Maar éénmaal in het vliegtuig was het echt een team.”

Overlevende

Onder de paraplu van het 4 en 5 mei Comité Montfoort werd het Comité Memorials geformeerd. Waarna in overleg met de leden van het Comité Memorials werkgroepen werden samengesteld, zoals de werkgroep Tentoonstelling, de werkgroep Onderwijs, de werkgroep Onderzoek en de werkgroep Financiën en organisatie. “Wij met z’n drieën doen het grootste gedeelte van het researchwerk. Jan Molenaar, die er nu vanwege zijn werk niet bij kon zijn, heeft de Duitse piloten die de vliegtuigen hebben neergeschoten gezocht en achterhaald. Ook heeft hij ervoor gezorgd dat we de graven van de Mastwijk mannen (die in Amersfoort begraven zijn) en de Blokland bemanning hebben kunnen adopteren.” Adopties, die wij later (deels) over geïnteresseerde instellingen, scholen of mensen denken te verdelen. Mogelijk met goedvinden van nog levende nabestaanden.

Maar weinig mensen weten dat er één overlevende was bij de crash op Mastwijk: Harold Mallen. Het verhaal gaat dat hij is opgepakt. Waar hij uiteindelijk terecht is gekomen, weet niemand. Ook daar hopen de onderzoekers nog meer over te ontdekken. Opgeven is er niet bij voor het team. Ze gaan door met hun belangrijke werk zolang ze kunnen, en blijven volhardend lijntjes leggen in Engeland. Op hun oproep in een plaatselijke krant kwam niks terug. “Zo gingen we ook op zoek naar de dochter van sergeant navigator Dick Williams. Wij wisten dat zijn vrouw, Marjorie, in verwachting was, toen het vliegtuig, waarin hij vloog, neerstortte. Dick en Marjorie hadden voor zijn vertrek afgesproken, dat, als het een meisje werd, ze Christine moest heten. Enige maanden na het omkomen van Dick werd in Engeland een Christine geboren. Zij zal waarschijnlijk nu van onze leeftijd zijn. We vonden een adres dat we aanschreven, en de buren ook. Hier woont nu een meneer (Ian) die 95 is. Hij was eerst wat achterdochtig en vroeg zich af of hij het wel kon vertrouwen. Dat werd hem bevestigd en daarbij lieten wij hem weten wat wij zoal wisten; bijvoorbeeld dat de vader van Christine was omgekomen in een viermotorige bommenwerper, een Stirling. Hierna brak het ijs en liet hij weten, dat haar volledige naam Christine Stirling Williams was. Wat later mailde hij, dat hij nog eens goed had nagedacht en gezocht en dat hij ons enige aanwijzingen kon geven over de plaats waar Christine nu zou kunnen wonen. En ja hoor, met die aanwijzingen hebben wij Christine Stirling weten te vinden. Wij krijgen natuurlijk ook de nodige reacties terug, waarmee wij niets kunnen. “Misschien dat uiteindelijk twee of drie procent, van wat we uitzetten aan lijntjes, succesvol is”, zegt Kees. John: “Ik ben niet zo volhardend als hij hoor.” Ondanks de teleurstelling, wanneer ze weer bot vangen, het lange wachten op reacties, ontvangen ze ook bemoedigingen. “Zo liet die oude man (Ian) van 95 jaar ons weten hoe geweldig hij het vindt dat wij in Montfoort dit voor en met de Montfoorters doen.”

Teruggevonden zoon

Naarmate het onderzoek vorderde, raakten de mannen meer en meer betrokken. “Hoe meer je hoort, hoe dieper de emotie”, zegt John. Dat merkte hij ook bij de ‘teruggevonden zoon’. “Het is zo frustrerend voor hem dat hij weinig weet van zijn vader. Iedereen om hem heen, die het kon weten, was al gestorven.” Hij herkent die frustratie, en laat een foto zien. “Als je kijkt naar de foto’s van de vliegers; het hadden je eigen kinderen kunnen zijn. Dit is sergeant Garfit. Hij was boordwerktuigkundige en hij is op Mastwijk omgekomen. Hij is gesprongen toen het vliegtuig neerstortte, maar de parachute ging niet open. Hij heeft het niet overleefd.”

Er is nog zoveel te doen!

Kees Bazuine pakt een andere foto op: “Dit is ook een foto van deze sergeant Garfit, omgekomen op Mastwijk. Wij kwamen te weten, dat een Gordon, een mogelijke zoon van sergeant Garfit, ergens in Groot-Brittannië op Facebook te vinden moest zijn. Dat zijn wij gaan uitzoeken. We vonden hem. Hij had van zichzelf een foto op Facebook gezet. Met naast zich op een stoel, een rechtopstaande foto van een man met een RAF-cap op. Weet je dat ik in eerste instantie niet zag, dat die man op de foto een RAF-cap op had? Dat drong pas wat later tot mij door.” Hierna werd naar Gordon, via Facebook een berichtje gestuurd, waarin gevraagd werd: “Heeft u een familielid dat is omgekomen in de Tweede Wereldoorlog?” Daar kwam een uiterst kort en bondig antwoord op terug “yes”. Toen werd duidelijk, dat het niet anders kon, dan dat dit vader Garfit moest zijn: de sergeant boordwerktuigkundige, die in de vroege ochtend van 29 juni 1943 op Mastwijk omkwam. Vervolgens heeft John het met zijn Engels en roots in Yorkshire verder opgepakt. John: “Vanaf het moment dat ik aangaf uit Yorkshire te komen, gingen de deuren open”. Gordon is vast van plan om met een ander familielid naar de onthulling van de herinneringsmonumenten in Nederland te komen. Liefst dit jaar. Hij is inmiddels 79 jaar.” De mannen maken duidelijk dat er daarom ook haast bij geboden is. “Mensen zijn goed op leeftijd. We willen het graag tot een goed einde brengen”, aldus Kees. “En er is nog best veel te doen.” Info: www.memorials-montfoort.nl

Sjoukje Dijkstra