Betrokken tentoonstelling in het Touwmuseum

Hoewel de Touwfabriek inmiddels tot het verleden van Oudewater behoort, zorgen de naam van de wijk De Oude Touwfabriek, de lijnbaan daar dichtbij als rijksmonument en veel straatnamen ervoor dat Oudewater tot in lengte van dagen met touw verbonden blijft. Daarom is er dan ook het Touwmuseum; dat nog altijd springlevend is! In dat museum is nu een tentoonstelling te zien waaraan menig geelbuik een bijdrage heeft geleverd en waaraan menig bezoeker uit Oudewater veel plezier zal beleven. “Ontknoping’ is een expositie waarin de geschiedenis van de Touwfabriek wordt geschetst met speciale aandacht voor de bijzondere verhalen van inwoners van Oudewater die op de een of andere wijze met de Touwfabriek verbonden waren, op een aardige manier voor het voetlicht worden gebracht.

Ooit was touwslaan de basis van de economie van Oudewater. Het merendeel van de beroepsbevolking liep over straat met dikke, gele bundels hennep voor de buik. Hieraan ontleenden de inwoners van Oudewater de bijnaam geelbuiken. Oudewater telde heel wat baanschuren, waar hennep, garens, sleden en spintollen werden opgeslagen en, niet te vergeten, met behulp van een klein wiel de eerste garens werden gesponnen. Vervolgens werden die garens, vroeger meestal van hennep, door een touwslager of lijndraaier tot touw geslagen. Dit vond plaats op een touw- of lijnbaan. Er waren er destijds heel veel te vinden in Oudewater.

Van touwfabriek tot nostalgische herinneringen

Hennepteelt kwam vermoedelijk rond 1500 in opkomst. Toen halverwege de 17e eeuw de Nederlandse vloot niet veel meer uitbreidde, stagneerde ook de touwproductie. In 1672 waren er nog maar 37 grofgarenlijnbanen, en in de achttiende eeuw liep de vraag naar touw nog verder terug, hoewel er ook in de negentiende eeuw nog wel wat lijnbaantjes te vinden waren. Bekende namen van touwslagers waren die van Montijn en Van Wijngaarden. De bekendste is uiteraard die van de familie Van der Lee, waarvan het geboortejaar van J.P. van der Lee - circa 1545 - geldt als het oprichtingsjaar van hun touwfabricage. De familie Van der Lee bezat in de negentiende eeuw meerdere baanschuren langs de Biezenwal, van de Schutterstoren tot aan de Biezenstraat. Met de komst van de stoommachine werd op het land in Klein Hekendorp, dat de familie al bijna twee eeuwen in bezit had, in 1880 de Touwfabriek gebouwd. Tot de overname in 2013 door de Hendrik Veder Group was de Touwfabriek het oudste familiebedrijf van Nederland. Tot voor kort werd in Oudewater nog enige productie gedraaid en werd de fabriekshal tevens als opslagruimte gebruikt, maar nu heeft de Hendrik Veder Group alle werkzaamheden naar Rotterdam verplaatst. Dit betekende het einde van de touwproductie in Oudewater; hoewel … Voor in de lijnbaan maken Klaudia en Alvin nu nog kabelaringen en leguanen waar veel vraag naar is en zij willen deze activiteit graag met een eigen bedrijfje voortzetten. En als dat gaat lukken, blijft Oudewater toch nog in het bezit van een heel klein beetje touwindustrie.

Ontknoping

En wat de Touwfabriek betreft: heel veel geelbuiken hebben er gewerkt, hadden familie die er werkte of ze waren er op een andere wijze mee verbonden. Averien Knol, directeur van het museum, heeft deze geelbuiken aan het woord gelaten. Het resultaat daarvan is te zien op de expositie die de naam ‘Ontknoping’ meekreeg. Stuk voor stuk aardige verhalen om te lezen, want Touwfabriek G. van der Lee heeft altijd veel voor Oudewater betekend. De titel van de expositie, ‘Ontknoping’ is bedacht door Jeroen Harzing van reclamebureau MZOEM. Hij denkt vaak mee met het museum en rondt momenteel een documentaire af over de touwproductie zoals die eeuwenlang heeft plaatsgevonden in de fabriek en de werknemers die daarvoor onmisbaar waren. Deze documentaire zal te zijner tijd in het Touwmuseum te zien zijn. Maar we kunnen nu al genieten van een historische terugblik in het gelukkig nog springlevende Touwmuseum!

Aad Kuiper