Het onbekommerde jongensleven (deel 3)

De jeugdherinneringen van Henk Stofberg verschillen nogal met die van Herman van der Klis. Hier zijn verhaal:

In de tijd dat ik op de School m/d Bijbel aan de Westsingel zat, (nu brandweerkazerne) deden we maar in beperkte mate spelletjes, hoe gek dat ook mag klinken. We speelden hooguit op het schoolplein, maar na schooltijd ging de groep schooljongens, waar ik deel van uitmaakte, meestal op avontuur binnen en ook buiten Oudewater. Nu eens met kattenkwaad, dan weer heel ondernemend.

Kleuterschool, Prinses Irene aan de Biezenwal (1955-1956)

Als 4 en 5-jarige speelde je voornamelijk in de grote tuin achter het kleuterschoolgebouw, niks spannends, ofwel op een driewieler ofwel in de zandbak.

Zelf woonde ik aan de Wijdstraat 33, waarvan de achterzijde uitkwam op de Noord-IJsselkade. Er was aldaar eigenlijk maar één speelkameraad t.w. Wil Burger, die in het grote huis van de fam. Lekkerkerker woonde (ook 'Zwart Jannegie' woonde daar).

Mijn speelterrein strekte zich uit van de helling bij schoenmaker Vermeij tot aan het Helletje. Levensgevaarlijk natuurlijk zo dicht bij de Hollandse IJssel, maar gelukkig is het steeds goed gegaan.

Later bestond mijn vermaak uit het naar beneden scheuren met het onderstel van een kinderwagen, vissen langs de kade en zwemmen. Op een geven moment werd dat verboden i.v.m. de ziekte van Weil. De varkenskadavers dreven soms langs.

Bijzonder was de zaterdagmiddag. In de Noorderkerkstraat, links naast loodgieter Winterswijk, woonde mevrouw Van Dam-Lekkerkerker en die bezat een zwart-wit televisie. Rond vijf uur mocht een groep schoolkinderen uit de buurt naar binnen, moest vijf cent afgeven en dan kon je in hurkhouding op de grond zitten. We vergaapten ons aan 'Dappere Dodo en de Knorrepot', de 'Vierveren Waterval' en de 'Verrekijker'. Bij het verlaten van de kamer kregen we allemaal een babbelaar en moesten beloven weer direct naar huis te gaan.

Een foto, waarbij kinderen aldus voor de buis zitten is, naar ik meen, de winnende foto van de jaren vijftig geworden.

Lagere school, School m/d Bijbel (1956-1962)

Voor aanvang van de schooltijd en in de pauze bestond het spelen meestal uit tikkertje doen. Wie al rennende een betonnen paal in het hek wist te bereiken, was 'vrij' en dan moest je dus een ander 'slachtoffer' opzoeken.

Opvallend was het dat de jongens op het linker gedeelte van het schoolplein zich ophielden en de meisjes op het rechtergedeelte. Het was een beetje vreemd als je als jongen naar het gedeelte van de meiden ging. Die deden daar vaak springtouwen en we plaagden ze wel eens door zogenaamd mee te doen.

Na schooltijd ging ik vaak vissen in de Kleine Gracht (paling), nabij Brinkers of bij de Boezemboer (grote voorns, die thuis gelijk in de pan gingen). Of we speelden een uurtje bij een klasgenoot thuis.

En 's zomers was het steevast naar het Statenbad met aparte zwemtijden voor de jongens en de meisjes. Altijd gezellig. Net zo diep onder water gaan totdat je met je voeten de blubber op de bodem raakte. Brrr.

Veel spannender was al hetgeen we als jonge jochies na schooltijd ondernamen, soms op het randje. Op enig moment hadden de meeste schoolkameraadjes een eigen fiets (ik een Tsjechische doortrapper) en dat betekende 'hup' de omgeving verkennen. Het Gasplein opscheuren, onder de ijzeren constructie aldaar door en kijken wie het dichtst bij het zigeunerkamp durfde te komen, totdat iemand ons wegjoeg.

De Kleine Betuwe in Haastrecht

Af en toe verzamelden wij, lagere schooljongens, ons met onze fietsjes bij het weeghuisje aan het Arminiusplein om op weg te gaan naar de Kleine Betuwe in Haastrecht. Lekker er op uit, vrij als een vogeltje. Apart dat onze ouders dat op onze leeftijd (ca. 11 jaar) toestonden. We kregen zelfs een beetje zakgeld mee, de meesten 50 cent, een enkeling zelfs een gulden. Door Hekendorp en via de Steinse dijk linksaf naar de ophaalbrug in Haastrecht, destijds nog een heuse tolbrug.

Bovenaan de dijk bleven we wachten en één van ons moest dan op verkenning om te kijken of de brugwachter in zijn huisje zat. Als hij er niet zat, was dat mazzel en konden we dus tolvrij de brug over. Maar als hij er wel zat, hadden we een probleem.

We besloten eerst rustig en dan opeens plankgas richting de tolbrug te rijden om net voordat de brugwachter zijn huisje uitkwam, met z'n allen de brug over te scheuren. We hadden natuurlijk geen zin om een deel van ons beperkte zakgeld aan tolgeld (10 cent dacht ik) te spenderen. Dat was immers bedoeld voor de Kleine Betuwe.

Daar aangekomen vermaakten we ons opperbest. We zochten de bekende speeltoestellen op, vooral de kabelbaan boven water, maar erg spannend was het grote doolhof, lange gangen met hoge struiken. Daar moest je voor betalen, maar we hadden het er voor over. We gingen in groepjes van twee naar binnen en het lukte lang niet altijd om relatief snel weer de uitgang te vinden. Aldus bleef er soms maar weinig tijd over voor de rest van de 'rood-witte speeltuin', destijds bekend en geliefd in de wijde omgeving. Nu al jaren vergane glorie.

Maar het mooiste van alles was de Pelikaan, het watervliegtuig, dat hoog vanaf een toren via een kabelbaan met een grote plons het water in dook. Dat betekende vaak een doorweekt bovenlijf. Helaas was die attractie eigenlijk te prijzig voor ons, ik dacht een gulden per vlucht. Niettemin sprokkelden we soms de rest van ons zakgeld bij elkaar om een 'droomvlucht' te betalen. Eenmaal trakteerde de eigenaar ons op een gratis vlucht, heel sympathiek, mits we het niet doorvertelden.

Bij vertrek konden we nog net een ijsje kopen en dan gauw op weg naar huis. We blikten terug op een mooie 'speelmiddag' zonder ouderlijke controle en reden voldaan naar huis.

De transistorradio en Radio Veronica

Herman van der Klis: De één ging naar de MULO in Oudewater, de ander naar de ambachtsschool in Gouda en een enkeling bezocht de HBS. Radio Veronica was inmiddels heel populair en allemaal hadden we een transistorradio. Anders telde je niet mee. Donderdagmiddag na school haalde ik voor 5 cent de nieuwe Veronica Top 40-lijst bij Knotters aan de Markt. We vergaapten ons dan aan de plaats die onze favorieten hadden ingenomen op de lijst. In het park zongen we dan met de radio in de hand met de tophits mee.

Terugblikkend moeten de buurtbewoners zich vaak enorm hebben geërgerd aan ons, maar zelden of nooit hoorden we commentaar. We pakten ook vaak onze fietsen en deden dan de opgeschoten nozems na die met hun opgevoerde Puchs, Zündapps en Kreidlers Oudewater onveilig maakten. Aan de voorste wielstang bonden we, met een elastiek van postbode Gijs van Zandwijk, een deksel van een schoenpoetsdoosje en een halve wasknijper en dat maakte, als je snel fietste, een enorm lawaai. Je reed dan als een echte nozem door de straten.

Bromnozem

Henk Stofberg: Een fantastische periode brak aan toen ik mijn eerste brommer kon kopen, verdiend met tomatenplukken in Nieuwerkerk a/d IJssel bij soms meer dan 40 graden in de kas. In de schoolvakantietijd elke ochtend om 3.45 uur uit de veren, ook op zaterdag! Een heuse knalrode Kreidler was mijn beloning en die werd natuurlijk gelijk opgevoerd. Elke Sparta, Berini, Batavus, NSU gaf je het nakijken.

Zaterdags soms verzamelen op de Markt met andere 'bromnozems', gewoon gezellig samenscholen.

Door de brommer werd je actieradius opeens gigantisch vergroot. Eerst b.v. naar de Pyramide van Austerlitz. Bij het oversteken met, ik denk wel 30 brommers, hielden we brutaal alle autoverkeer tegen. Een jaar later trokken we zelfs de grens over met vrienden. Naar Duitsland, scheuren op de Nürnburgring, naar België en naar Luxemburg.

Maar dan, je kon erop wachten toen je 18 geworden was, kreeg je een oproep om je te melden voor de militaire dienstplicht. Dat betekende het absolute einde van de onbekommerde jongensjaren, want in dienst maakten ze een man van je. Tenminste ….. dat beweerde men.

Bronnen: Facebookpagina 'Je bent pas een Oudewaternaar als ……, 'Groot gedenkboek van de jaren vijftig', 'Mijn vader en ik' door Jack Botermans, Herman van der Klis, Hans de Jong en Henk Stofberg.

De vorige afleveringen van ff z@ppen zijn gebundeld in vier delen. Daarbij is gebruik gemaakt van extra materiaal als aanvulling. De rijk geïllustreerde boekjes zijn voor 17,50 in Oudewater te koop bij de Read Shop, de TIP en bij de schrijver zelf op De Cope 6.
Eind 2020 is 'ff z@ppen deel 5' op de markt gekomen. Onder de titel 'Oudewater 1940-1945' staat dit deel geheel in het teken van de Tweede Wereldoorlog.

Wout van Kouwen