Kaart getekend door Hubert van Akerval, opzichter van de cherge's (douaniers) te Gouda.
Kaart getekend door Hubert van Akerval, opzichter van de cherge's (douaniers) te Gouda. pr

Havekedrechter: Smokkelen in de 18e eeuw

Algemeen

1754

Hubert van Akerval bewaakte de grens tussen het graafschap Holland en het Bisdom Utrecht. Hij deed dit om te voorkomen, dat er vanuit Utrecht waren werden geïmporteerd, die in Holland belast waren zoals: meel, brood, zout, zeep, sterke drank etc.

Op de kaart staan een aantal letters aangegeven, die in de onderstaande tekst worden genoemd.

De sluikwegen en sluikhuizen (van waaruit gesmokkeld werd)

A.         Het grensgebied van de Lopiker- en Krimpenerwaard

1.         20 roe vanaf het landhuisje (= douanekantoor) aan de 'overtogt', staat in Noord Polsbroek (in Utrecht) een sluikhuis (C), waar aan de achterzijde in maart 1753 een sloot (E) werd gegraven. Via deze sloot kan men in de Benschopse boezem (F) komen.

2.         De korenmolen (G) aan de Damweg staat op Stichtse bodem. Vandaar kan men smokkelen via de voornoemde wateren (E en F).

3.         Het sluikhuis in Hompwijk (Q), staat op Utrechts grondgebied, waarvan men eveneens in op de Benschopse boezem (F) kan komen.

4.         Het broodbakkers sluikhuis in Willeskop (T) ligt een 15 minuten gaans van Oudewater (U), welke eerste staat op en de tweede omringd is door Stichtse bodem, De vier poorten van Oudewater moeten door twee cherge's bewaakt worden, zodat men niet vanuit Willeskop (T) ongecontroleerd in Hompwijk (Q) kan komen.

In alle voorstaande gevallen kan men de goederen over de Benschopse kade naar de duiker (I) (afb 2) brengen en dan via (H) naar de sluik-Zijdweg (K) (afb 3) varen. Nadat de goederen daarover zijn gebracht is men in de Vlist (L). Scheept men over het bruggetje in 't Zandpad (M) (afb 3) dan kan men zonder moeilijkheden naar Bergambacht, Berkenwoude, Stolwijk etc. varen.

Men kan echter ook via de Benschopse boezem (F) en de Hoge Boezem (N) naar de Haastrechtsedijk (O) varen. Na overscheping is men in de IJssel (P) en buiten het bereik van de cherge's, daar deze geen schuit hebben aldaar.

B.         In het grensgebied van het Rijn- en Schieland

1.         50 roe vanaf de Nieuwe brug (de Blokhuisbrug) staat in 't Sticht een sluikhuis, genaamd 'Hoogenboom' (1).

2.         In de Langewije (2) is tegenover Driebrugge, een biersteker op Stichtse bodem (een grossier in sterke drank), een broodbakker (die met drie knechts werkt!) en nog twee á drie sluikhuizen (met bloem, zout en zeep).

3.         Langs de Kleine Wierikke staan twee sluikhuizen (3 en 4), nl. op de Grote- en de Kleine Kiwitsheuvel, waar allerlei consumptiemiddelen verkocht worden.

         Vanaf al deze punten heeft men verschillende mogelijkheden om in Holland te komen.

4.         Tenslotte staat er nog een sluikhuis (5) aan het einde van Bodegraagfse mije (in 't Sticht). Hierbij ligt een wetering (nl. het water Nieuwkoop) welke uitwatert in de Rijn bij Zwammerdam.

Al de hier genoemde smokkelrouten zijn alleen te controleren indien de cherge over een schuit en voldoende manschappen zou beschikken.

In hetzelfde archief, doch nu nr. 163, is een rapport d.d. 13-10-1788, gemaakt door de opzichter van Schoonhoven, over het personeel van de cherge in zijn district.

Het personeel bestond uit:

- één Hoofdcherge, oud 69 jaar, zwaar kreupel.

- één cherge , oud 72 jaar, genoegzaam blind.

- één cherge, oud 72 jaar, kan alleen overdag iets doen.

- één cherge , oud 42 jaar, kan wel werken, doch heeft zich bij de plunderingen in Schoonhoven zeer verachterlijk gedragen, goederen gestolen en ruim 3 weken in de gevangenis gezeten.

- één cherge, oud 44 jaar, is vrij goed en is meestal op de post aan de Vlist.

Op de Lek is een vaartuig met drie personen en wel:

- één commandeur, schipper en deurwaarder, oud 40 jaar, die lui en achteloos is. Dit is ook een van de oorzaken dat de boeier bij reparaties te lang aan de wal ligt. Controle in de boeken was alleen mogelijk vanaf 1787, daar de vroegere boeken (volgens hem) door de Pruisische troepen waren: 'geremoveert'.

- één peilder en deurwaarder, 47 jaar oud, doch hiertoe geheel onbekwaam. Mogelijk zou hij als cherge wel deugen.

- één gewapende cherge, oud 68 jaar, welke reeds 37 jaar in dienst is. Is geheel afgeleefd, stijf in de benen en in de rug. Heeft verder veel last van 'violente attaque's' en jicht in de handen.

Conclusie: behalve de post aan de Vlist, is er op de Lek weinig controle en in Schoonhoven praktisch geen controle.


Rob Anders

Afbeelding
Paasconcert in Benschop 1 uur geleden
Detail van de onderwijstentoonstelling in het Stadsmuseum.
Stadsmuseum opent nieuwe expositie 3 uur geleden
Een volle zaal met veel belangstellenden op de 'publieke tribune'.
Raadsinformatieavond over 't Bakkershuis trekt volle zaal 5 uur geleden
Afbeelding
Oecumenische Paaswake 6 uur geleden
Team Puzzelpoezen.
Puzzelkampioenschap in Dorpshuis De Vaart 19 uur geleden
Afbeelding
Bianca Tettero en de ReadShop 20 uur geleden
Suzanne Pruijssers vertelt de vele aanwezigen over de Palliatieve zorg.
Zorg rondom levenseinde bespreekbaar maken 21 uur geleden
Afbeelding
Kruiswegviering 22 uur geleden